Het lichaam van een insect bestaat uit drie hoofdonderdelen: de kop, het borststuk (thorax) en het achterlijf (abdomen). In dit derde deel richten we ons op het achterlijf, het deel van het lichaam waar de meeste organen zich bevinden.
Opbouw van het Achterlijf
Het achterlijf, of abdomen, bestaat oorspronkelijk uit 11 segmenten. Elk segment heeft twee verharde platen: de tergieten aan de bovenkant (rugzijde) en de sternieten aan de onderkant (buikzijde). Tussen de tergieten en sternieten zit een flexibele huid, die ervoor zorgt dat het achterlijf kan bewegen en uitzetten.
Bij volwassen insecten heeft het achterlijf meestal geen duidelijke aanhangsels, behalve bij enkele primitieve insectengroepen. Een interessant uitzondering zijn de cerci, kleine staartachtige structuren aan het uiteinde van het achterlijf. Bij sommige insecten zijn deze cerci nog bijna onaangepast en lijken ze op kleine poten. In bepaalde groepen, zoals oorwormen, zijn de cerci echter geëvolueerd tot tangachtige structuren die gebruikt worden tijdens de paring. De legboor, een onderdeel van het vrouwelijke voortplantingssysteem dat wordt gebruikt om eitjes af te zetten, is ook een gemodificeerde structuur die oorspronkelijk uit poten is ontstaan.
Bij insectenlarven die in het water leven, zoals bepaalde waterjuffers, hebben de ademhalingsstructuren, de zogenaamde tracheekieuwen, zich waarschijnlijk ontwikkeld uit vergelijkbare segmenten als de poten. Deze tracheekieuwen lijken nog op rudimentaire poten en helpen de larve om zuurstof uit het water te halen. Bij rupsen en de larven van bladwespen, ook wel bastaardrupsen genoemd, zijn er zelfs tijdelijke pseudopoten of zuignappen aan het achterlijf te vinden, die oorspronkelijk ook als aanhangsels zijn ontstaan.
Inwendige Organen
In het achterlijf bevinden zich veel belangrijke inwendige organen, zoals het maag-darmstelsel, de buizen van Malpighi (die een rol spelen bij de uitscheiding), het buisvormige hart, de voortplantingsorganen, de luchtwegen (tracheeën) en het zenuwstelsel. Veel van deze organen strekken zich uit van de kop tot het achterlijf. Het zenuwstelsel bestaat uit twee complexe zenuwknopen in de kop, de hersenganglia, en een laddervormige structuur van zenuwen die onder de slokdarm doorloopt en via de thorax naar het achterlijf gaat.
Ademhaling en het Tracheestelsel
Een ander belangrijk systeem in het achterlijf is het tracheestelsel, dat verantwoordelijk is voor de ademhaling. Dit stelsel bestaat uit buizen die zuurstof naar de organen brengen. Deze buizen zijn gemaakt van chitine, een stevig materiaal dat ook het exoskelet van het insect vormt. Het tracheestelsel bevindt zich grotendeels in het achterlijf, maar ook in het borststuk. In elk segment van het borststuk en het achterlijf zitten meestal een paar kleine gaatjes in de huid, de stigmata, waar lucht naar binnen kan stromen.
De luchtzakken in het achterlijf werken een beetje als longen bij gewervelde dieren. Wanneer de spieren in het achterlijf samentrekken, wordt lucht uit de luchtzakken geperst. Als de spieren vervolgens ontspannen, kan er weer verse lucht naar binnen stromen, zodat het insect voortdurend voorzien wordt van zuurstof.
Meer lezen over het lichaam van insecten? We hebben drie delen gemaakt. In het eerste deel gaan we in op de kop van insecten, in het tweede deel vertellen we je alles over de thorax, oftewel het borststuk.
