De rupsen van een buxusmot, ook wel de buxusrups genoemd, kunnen zorgen voor grote schade aan onze tuinen en struiken. Sinds 2010 heeft de (van oorsprong Aziatische) buxusmot zich verspreid door Europa, en zorgt nu in Nederland en België ook voor veel overlast. Het herkennen en bestrijden van de buxusmot is gelukkig goed te doen.
-
Op deze pagina
- Wat is een buxusmot?
- Waar komt de buxusmot vandaan? Een Invasieve exoot
- Waarom zijn er zoveel buxusmotten?
- Recente tellingen
- Waar zie je de mot?
- Hoe herken je een buxusrups?
- Welke schade richt een buxusmot aan?
- Wanneer is de buxusmot actief?
- De levenscyclus van de Buxusmot
- Bestrijden van buxusmot
- Alternatief voor de buxus planten
- Veelgestelde vragen over de buxusrups en buxusmot
Wat is een buxusmot?
Als we het hebben over de buxusmot, dan praten we zowel over de rups als over de buxusmot vlinder. De buxusmot komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar uit het Verre Oosten, China, Japan en Korea. Het dier is in 2010 door menselijk handelen in Nederland terechtgekomen, en zorgt voor veel schade aan de inheemse natuur. Dit noemen we een invasieve exoot. De buxusmot is onderdeel van een grote familie van rupsen.
Waar komt de buxusmot vandaan? Een Invasieve exoot
De buxusmot komt oorspronkelijk niet voor in Nederland en is hier gekomen door menselijke invloeden. Dit soort kan zich hier voortplanten, in nieuwe leefgebieden vestigen en kan zich ook uitbreiden. Door al deze voorwaarden wordt de buxusmot een invasieve exoot genoemd.
Onderzoekers zijn het er aardig over eens dat deze nachtvlinder vermoedelijk als eerste in Duitsland is geïntroduceerd door de import van buxus struiken uit Azië. Dit is waarschijnlijk gebeurd in het jaar 2005, in 2007 werden de motten voor het eerst in Nederland waargenomen. De eerste jaren was de buxusmot alleen in het westelijke rivierengebied in Nederland aanwezig en dan met name in het grensgebied van Zuid-Holland, Gelderland en Noord-Brabant. Inmiddels heeft deze invasieve exoot zich verspreid over heel ons land.
Waarom zijn er zoveel buxusmotten?
De buxusmot is een invasieve soort die sinds 2007 in Nederland aanwezig is. Binnen korte tijd heeft deze nachtvlinder zich massaal verspreid en veel schade veroorzaakt aan buxusstruiken in tuinen en parken.
De snelle opmars komt vooral door twee factoren:
- Geen natuurlijke vijanden: De grootste reden dat deze veelvraat zich zo makkelijk vestigt en voortplant is omdat deze van buitenaf komt. Invasieve exoten brengen vaak veel schade aan in de eerste jaren van hun invasie, dit is normaal en komt door het gebrek aan natuurlijke vijanden.
- Veel voedsel: Een andere reden voor het in groten getale aanwezig zijn van de motten is een hele simpele; we hebben uitzonderlijk veel buxus struiken in onze tuinen staan in Nederland. Een overvloed aan voedsel dus, dit gemixt met weinig tot geen vijanden en de verklaring is daar.
Gelukkig wordt er nu al waargenomen dat onze inheemse vogels, egels en kippen de buxusrups graag op hun menu zien en dit zal in de loop der jaren alleen maar beter worden. De vraag is echter of dit enig invloed zal hebben op de invasie van deze mot aangezien ze wel erg snel voortplanten en verspreiden.
Recente tellingen
De Vlinderstichting houdt al jaren tellingen bij van de buxusmot. Daaruit blijkt dat de aantallen sterk kunnen schommelen:
- In 2018 was de buxusmot één van de meest gemelde nachtvlinders met ruim 4.000 waarnemingen.
- In 2019 zakte dit terug naar minder dan 300 meldingen, omdat veel buxus inmiddels zwaar was aangetast of vervangen.
- In 2021 stond de buxusmot weer in de top-25 van de Nationale Tuinvlindertelling.
De aantallen kunnen dus van jaar tot jaar wisselen, afhankelijk van voedsel, bestrijding en weersomstandigheden. Deze cijfers laten zien dat volhouden belangrijk is. Steeds meer tuinliefhebbers zetten aaltjes tegen buxusrupsen in en merken dat dit een effectieve, natuurlijke oplossing is. Aaltjes pakken de rupsen aan zonder schade aan planten of nuttige dieren.
Door regelmatig te controleren en op tijd aaltjes in te zetten, houden we samen de buxusmot beter onder controle.
De buxusmot (en z’n rupsen) bestrijden met onze natuurlijke aaltjes
Lees meerWaar zie je de mot?
De buxusmot komt tegenwoordig voor in bijna alle delen van Nederland. Het gehele groeiseizoen door eten de motten aan de buxusplanten. Wanneer je de buxusmotten niet zal bestrijden dan zal de plant uiteindelijk afsterven.
De jonge rupsen (buxusrups) zie je vooral aan de onderkant van de bladeren het bladmoes weg schrapen. De al wat oudere rupsen zorgen voor de gaten en kale takken. De rupsen nemen happen uit het blad, en spinnen bladeren bij elkaar om binnen een paar week de hele buxusplant leeg te eten. De buxushaag zie je in Nederland erg veel als afscheiding van je grond. Daarom is dit plaaginsect dus een vervelende bewoner voor de buxus.
De rups verpopt daarna tot de mot, maar helaas, de buxus is dan al kaal gevreten. Het is dus van groot belang om al vroeg je planten te controleren op eitjes van de buxusmot, aangevreten blaadjes, of spinsels. Het bestrijden van de buxusmot kan geen kwaad aangezien de mot oorspronkelijk niet uit Nederland komt en daarom de biodiversiteit niet zal aantasten.
Hoe is de buxusrups te herkennen?
De buxusrups is de larve van een buxusmot. Deze rups eet de buxusplant, en richt dus alle schade aan. De mot zelf is niet schadelijk en leeft maar een dag of acht. In die dagen legt hij tot wel 800 eitjes onder op de bladeren van de buxus. Je ziet dan vaak de blaadjes aan elkaar klitten.
De eitjes herkennen
De eitjes van een buxusmot zijn samen verpakt op de onderkant van bladeren in de buxusplant. De eitjes zijn groen en geel van kleur en bij elkaar zo’n drie tot vier centimeter groot. Vlak voordat de eitjes uitkomen wordt het zwarte kopje zichtbaar in de eitjes. Wanneer je deze eitjes tegenkomt dan kan je ze het beste gelijk weghalen. Dit scheelt uiteraard een hoop rupsen.
De buxusrups herkennen
Wanneer de eitjes zijn uitgekomen, dan komt de buxusrups tot leven. De jonge rupsen kan je herkennen aan de gele kleur met een bruine streep over de gehele lengte. Binnen een paar dagen zijn ze ongeveer 5 mm groot. Wanneer de buxusrupsen volwassen worden dan krijgen ze een zwarte kop, en wordt hun lichaam groener. De bruine strepen veranderen dan in zwarte en witte strepen met bruine stippen. Een volwassen rups kan tot ongeveer 4 cm groot worden. De grote rupsen worden nog wel eens aangezien voor de eikenprocessierups. Het verschil is vooral te herkennen door het schadebeeld en de tijd van het jaar.
Het uiterlijk
De rups krijg een doorzichtige huid wanneer deze in de fase van ontpoppen zit. Wanneer de mot zichtbaar wordt dan krijgt de pop een crème en bruine kleur. De pop is ongeveer 1,7 cm lang.
Buxusmot vlinder
Nadat de buxusrups is ontpopt tot een buxusmot is de groene kleur verdwenen. Het lijf van de mot is wit. Ook de vleugels van de mot zijn wit, alleen heeft hij donkerbruine randen. Ze hebben een spanwijdte van ongeveer 4 cm en zijn daarmee vrij groot.
Zie je een buxusmot die bijna geheel grijs is? Dat kan, je hebt dan te maken met een zeldzame versie van de buxusmot.
Welke schade richt de buxusmot aan?
Er kan flinke schade ontstaan aan de planten waar een buxusmot zich in bevindt. Je kan de rupsen in principe het hele jaar aantreffen, maar in de winter zitten ze verstopt in een stevige cocon diep in de struik.
Dode bladeren en kale takken
Het schadebeeld is het hele jaar zichtbaar in verschillende vormen. De meest voorkomende schadebeelden zijn dode blaadjes en kale takken, vooral aan de onderkant en zijkant van de struik. Omdat de buxusrupsen zich verstoppen in de plant is het schadebeeld bij weinig aantasting lastig te zien. Het goed onderzoeken van de plant is dus van belang.
Spinsels
Een ander opvallend symptoom zijn bij elkaar gesponnen blaadjes waarvan het randje alleen nog over is. Als je deze goed bekijkt dan zie je spinsels met eventueel uitwerpselen en rupsen. Bij grotere hoeveelheden rupsen treedt uiteindelijk kaalvraat van de volledige plant op.
Wanneer is de mot actief?
De rups kan je het gehele jaar tegenkomen. Rond oktober zal de buxusrups in een winterslaap gaan, en zal hij dus geen schade geven aan je buxus.
De rupsen overwinteren in een cocon en kunnen temperaturen aan tot -10°C. Wanneer in het voorjaar de temperatuur boven de 10°C komt dan wordt de rups weer actief. In Nederland zie je rups dus vaak vanaf april, en zullen ze minder actief worden rond september. In de maanden juli en augustus zullen de rupsen voor het meeste overlast zorgen.
De levenscyclus van de Buxusmot
De levenscyclus van de buxusmot begint met de eieren die worden afgezet op de bladeren van de buxusplant. De eieren zijn ovaal en geelgroen van kleur. Na ongeveer 5-10 dagen komen de larven uit de eieren en beginnen ze de bladeren van de buxusplant te eten. De larven zijn lichtgroen met zwarte stippen en hebben een zwarte kop.
De larven doorlopen 5-6 stadia en groeien tot ongeveer 4 centimeter lang. Na ongeveer 4-5 weken verpoppen de larven zich tot volwassen motten. De volwassen motten hebben een levensduur van ongeveer 1-2 weken en zetten tijdens deze periode eieren af voor de volgende generatie.
De buxusmot heeft 2-3 generaties per jaar, afhankelijk van de klimatologische omstandigheden. Bij warm weer kan de ontwikkeling van de buxusmot sneller verlopen, waardoor er meer generaties per jaar kunnen zijn. De buxusmot is een belangrijke plaag voor buxusplanten en kan grote schade veroorzaken als er geen maatregelen worden genomen om de populatie onder controle te houden.
Hoe kan ik de buxusmot (ecologisch) bestrijden?
Buxusmot ecologisch bestrijden
We horen je denken: wat te doen tegen de buxuxmot? Een effectieve en biologische manier voor het bestrijden van de buxusmot is het gebruik van aaltjes. Aaltjes zijn de natuurlijke vijand van de buxusmot. De aaltjes tegen de buxusmot (Steinernema carpocapsae) dringen de buxusmot binnen om deze vervolgens op te eten. Hier vermenigvuldigen de aaltjes zich om vervolgens op zoek te gaan naar andere buxusmotten.
De larven/rupsen van de buxusmot kunnen het beste bestreden worden vanaf 14°C. De aaltjes werken dan het beste tegen de rupsen. Van belang hierbij is dat de aaltjes in contact komen met de rupsen. Zorg dus voor een goede verspreiding van de aaltjes. De kans is groot dat je meerdere behandelingen nodig hebt voordat je volledig van de buxusmot af bent. Wij adviseren om de inzet van aaltjes na 2 tot 3 weken altijd te herhalen.
De buxusmot (en z’n rupsen) bestrijden met onze natuurlijke aaltjes
Lees meerPreventief bestrijden van buxusmot
Je kunt de schade beperken door met de hand de rupsen en de poppen te verwijderen. Onderzoek in het voorjaar of er aangevreten, of aan elkaar gesponnen takjes zijn. Aangetaste bladeren en levende rupsen kan je het beste in een afgesloten zak weggooien. Gooi ze dus niet levend in de container want dan weten ze te ontsnappen. Het is echter lastig om met deze manier van bestrijden van alle rupsen af te komen. Voor een snelle en efficiënte manier zullen we het gebruik van aaltjes (nematoden) aanraden. Aaltjes kopen? Bekijk ze hier allemaal.
Andere oplossingen om de buxusmot te bestrijden
- Maak vogelhuisjes voor in je tuin. Zo verwelkom je vogels als de koolmees in je tuin. Wanneer ze nestjes krijgen is de kans groot dat deze natuurlijke vijand de buxusrupsen voert aan de jongen.
- Heb je kippen in je tuin? Introduceer de rupsen als voedsel door ze te mengen met het normale voer wat je ze geeft. Herhaal dit een aantal dagen of weken en de kippen plukken zo je besmette buxusstruik leeg.
- Ga voor biodiversiteit. De buxusmot zit voornamelijk de buxus (plant) al is er in onderzoek aangetoond dat ze zich ook nesten in andere planten. Om de kans te verkleinen dat de buxusmot zich vestigt in je tuin is het goed om verschillende soorten planten te poten.
- Pak de hogedrukspuit. Hiermee spuit je wekelijks de rupsen van je planten. Dit kost wel veel water, dus dat maakt het wat minder duurzaam.
Lees in dit artikel welke huismiddelen helpen tegen de buxusmot.
Alternatief voor de buxus planten
Als gevolg van de verspreiding van de buxusmot zijn veel tuiniers op zoek naar alternatieven voor deze populaire struik. Er zijn tal van alternatieve planten beschikbaar die vergelijkbare esthetische eigenschappen hebben als de buxus en die resistent zijn tegen de buxusmot.
Een van de meest populaire alternatieven is de Japanse hulst (Ilex crenata), die eruitziet als een buxus, maar beter bestand is tegen de buxusmot. Een andere optie is de Europese hulst (Ilex aquifolium), die vergelijkbaar is met de Japanse hulst maar iets groter wordt.
Andere alternatieven zijn de Japanse dwerghulst (Ilex crenata ‘Green Lustre’), de kardinaalsmuts (Euonymus fortunei), de olijfwilg (Elaeagnus ebbingei), de taxus (Taxus baccata) en de laurierkers (Prunus laurocerasus). Elk van deze planten heeft zijn eigen kenmerken en voordelen, afhankelijk van de specifieke behoeften van de tuinier en de omgeving.
Het is altijd verstandig om deskundig advies in te winnen voordat u een alternatieve plant voor de buxus kiest om ervoor te zorgen dat de plant geschikt is voor de omgeving en de behoeften van de tuin.
Veelgestelde vragen over de buxus rups en buxusmot
De rupsen van de buxusmot zijn schadelijk. Deze leven het hele jaar door maar zijn het meest actief in Juli en Augustus. Dit is de beste tijd om de buxusmotten te bestrijden met aaltjes.
De eitjes van de buxusmot worden in het najaar gelegd. Afhankelijk van de temperatuur komen de meeste eitjes uit in het voorjaar.
De buxusmot komt hoofdzakelijk voor in de buxus. Daarnaast werd de vraatschade getest op andere planten. Bij de Pachysandra terminalis, Euonymus alatus ‘Compactus’ en Euonymus japonicus werden vlinders teruggevonden wat er op wijst dat de rupsen van de buxusmot zich hierop kunnen voortplanten..
De volwassen buxusmot heeft een levensduur van ongeveer 1-2 weken.
De spanwijdte van de volwassen buxusmot is ongeveer 4 centimeter.
De vleugels van de volwassen buxusmot zijn wit met een bruine rand en stippen.
De buxusmot legt haar eieren op de bladeren van de buxusplant.
Er zijn verschillende methoden om de buxusmot te bestrijden, waaronder biologische bestrijding, chemische bestrijding en handmatig plukken en vernietigen van de rupsen. Het gebruik van aaltjes (nematoden) is de meest effectieve manier om de buxusmot te bestrijden. Ook handmatig verwijderen is goed, al kost dit wel veel tijd.
Buxusmotplagen zijn vaak te herkennen aan de aanwezigheid van rupsen die de buxusplanten kaal vreten. Andere tekenen van een plaag zijn het verschijnen van spinsel op de planten en het vinden van zwarte uitwerpselen op de bladeren.
Insecticiden kunnen effectief zijn om de buxusmot te bestrijden, maar ze kunnen schadelijk zijn voor andere dieren in de omgeving, zoals bijen en vogels. Wij raden het gebruik van chemische middelen ten zeerste af.
Met +10 jaar ervaring is Jos een alleskunner en deelt hij zijn passie voor tuinieren en kennis over natuurlijke bestrijdingsmiddelen graag. Of het nu gaat om het bestrijden van insecten of het kweken van groenten en fruit, geen uitdaging is te groot voor hem.